Diễn biến trận đánh Cuộc_đột_kích

Diễn biến trận đánh Cuộc_đột_kích_Tatsinskaya

Cuộc tấn công của Tập đoàn quân cận vệ 3 bắt đầu ngày 16 tháng 12 năm 1942. Nhằm đẩy nhanh việc chọc thủng các tuyến phòng thủ của Cụm tác chiến Hollidt (vốn do các sư đoàn bộ binh đảm đương), tướng D. D. Lelyushenko tung thêm hai quân đoàn xe tăng 18 và 25 từ thê đội hai vào cửa đột phá ngay trong giai đoạn đầu của chiến dịch. Ngày hôm sau (17 tháng 12), Quân đoàn xe tăng 24 được tung vào trận đánh lúc 11 giờ 30 phút. Tại thời điểm đó, các quân đoàn xe tăng 18 và 25 đã đến được khu vực Vashuky - Medovo và bắt đầu hợp vây Tập đoàn quân 8 Italia đồng thời chạm trán với các đơn vị quân Đức thuộc sư đoàn bộ binh 296 (Cụm tác chiến Hollidt) đang nống ra khôi phục tình hình. Quân đoàn xe tăng 25 bắt đầu mở một cuộc đột kích sâu đến Milerovo nằm ở Tây Bắc Tatsinskaya. Quân đoàn xe tăng 18 đột kích qua Vyazhinsky, Kashary đến Kachalin nằm ở phía Đông Bắc Tatsinskaya. Mục đích của hai đợt đột kích của các quân đoàn xe tăng 18 và 25 nhằm mục đích cắt đứt các lực lượng Đức Quốc xã đang tiến hành Chiến dịch Bão Mùa đông nhằm giải vây cho Tập đoàn quân 6. Riêng Quân đoàn xe tăng 24 không dừng lại tại Ilinka mà tiếp tục cơ động lên phía trước, đột kích thẳng vào Tatsinskaya, một trong các đầu cầu hàng không và đường sắt quan trọng của quân Đức trên mặt trận Stalingrad.[1]

Đột kích sân bay Tatsinskaya

Một phần bản đồ của Học viện Lục quân Hoa Kỳ miêu tả cuộc đột kích của hai quân đoàn xe tăng số 24 và 25 của Liên Xô (mũi tên 3GD = 2 quân đoàn xe tăng số 24; mũi tên không có ghi chú = 25th Tank Corps.

Cuộc tấn công nhằm vào khu vực sân bay của Đức tại Tatsinskaya, một trong những đầu cầu hàng không quan trọng nhằm tiếp tế cho Tập đoàn quân số 6 đang bị vây tại Stalingrad. Chiều ngày 23 tháng 12, các đơn vị đi trước của quân đoàn này đã vượt sông Bystraya, một chi lưu nhỏ của sông Bắc Donets tại khu vực Skotsyrskaya phía Bắc Tatsinskaya khoảng 30 km. Đêm Giáng sinh 24 rạng sáng 25 tháng 12 năm 1942, quân đoàn đã tiếp cận và tổ chức đánh chiếm sân bay bằng ba mũi tấn công mà không chờ trung đoàn bộ binh cơ giới 24 còn đang vượt sông Bystraya. Lữ đoàn xe tăng 130 tấn công từ hướng Nam và Đông Nam, Lữ đoàn xe tăng cận vệ 4 tấn công từ hướng Bắc và Tây Bắc, Lữ đoàn xe tăng 54 tấn công từ hướng Tây và Tây Nam. Lúc đó, tướng Fiebig, chỉ huy sân bay, do không được báo trước về cuộc đột kích của xe tăng Liên Xô nên vẫn cho sân bay hoạt động như bình thường để thực hiện các chuyến tiếp tế cuối cùng trong ngày cho Cụm quân Stalingrad. Một sĩ quan Hồng quân tham chiến tại trận này kể lại:

“	Các chi đội xe tăng của chúng ta bất ngờ đột phá vào bên trong sân bay quân sự Tatsinski. Lực lượng đầu tiên đột phá vào khu vực của quân địch là tiểu đoàn của Đại tá Neachev. Một trận đánh ác liệt diễn ra giữa xe tăng của ta và pháo binh của địch. Bọn Đức bắn lựu đạn vào các xe tăng Nga và phá hủy một vài chiếc. Tuy nhiên các lực lượng xe tăng Xô Viết đã phá vỡ phòng tuyến của bọn phát xít Đức. Sau khi tiêu diệt các lực lượng tuần tra, các binh sĩ Nga bắt đầu bắn vào những tên phi công Đức đang chạy một cách tuyệt vọng về phía những máy bay nhằm thoát thân.	”
— Chương trình của Đài Tiếng nói Nước Nga dẫn lại, [6]

Tướng không quân Đức Quốc xã Fiebig kể lại:

“	Hoạt động trên đường băng lúc này rất náo nhiệt, tiếng động cơ máy bay khởi động, cất cánh và hạ cánh làm cho chúng tôi không nghe thấy gì khác. Buổi sáng hôm đó, trời có trần mây thấp và sương mù buộc tôi phải nghĩ đến việc tạm dừng các chuyến bay. Vừa ra lệnh dừng bay thì đúng lúc đó, chúng tôi bất ngờ bị tấn công	”
— Fiebig, [7]

7 giờ 20 phút, những cột lửa đầu tiên dựng lên tại khu để máy bay khi hai chiếc Ju-52 chở đầy dầu bị trúng đạn pháo từ xe tăng Liên Xô. Do tiếng ồn và sự náo loạn trên sân bay, nhiều phi công thậm chí đã không nhận ra điều gì đang xảy ra, ngay cả khi hai chiếc Ju-52 bị trúng đạn và bốc cháy. Tướng Fiebig đổi ý và ra lệnh: "Cất cánh ngay và bay về Novocherkash!". Các phi công Đức sắp máy bay thành hàng để chuẩn bị cất cánh, bất chấp nhiều chiếc bị bắn cháy và thương vong ngày càng lớn. Tuy nhiên, chỉ có đợt máy bay đầu tiên chưa đến 10 chiếc Ju-52 kịp cất cánh. Tai họa với không quân Đức thực sự xảy ra khi một chiếc xe tăng Liên Xô đâm vào một xe bồn tiếp dầu bị bỏ lại trên đường băng và cả hai xe cùng bốc cháy. Đường băng vô tình bị khóa lại khiến các máy bay tiếp theo không thể cất cánh và làm mồi cho hỏa lực xe tăng Liên Xô. Mấy chiếc Ju-52 cuối cùng cất cánh từ bãi cỏ tưởng đã thoát nhưng vẫn bị hỏa lực phòng không của pháo phòng không tự hành Liên Xô bắn hạ. Mảnh vỡ của chúng tung tóe khắp nơi và làm bắt lửa những chiến máy bay khác còn nằm trên đường băng. Xe tăng Liên Xô lần lượt phá hủy các máy bay Đức bằng pháo tăng và cả những cú đâm trực diện. 8 giờ 15 phút, tướng Fiebig thoát được lên không trên một chiếc He-111 cất cánh từ bãi cỏ cạnh đường băng[8]. Trận công kích sân bay kết thúc với hơn 100 máy bay tiêm kích và cường kích, 108 chiếc ném bom Ju-86 và 72 chiếc vận tải Ju-52 bị phá huỷ. Tổng số khoảng 300 máy bay trong đó có 72 chiếc Ju-52 bị mất chiếm 10% số lượng máy bay vận tải của không quân Đức Quốc xã. Phần lớn số máy bay của Đức không bị bắn cháy mà bị xe tăng Liên Xô cán nát. Nhiều chiếc bị phá hủy khi chúng vẫn còn đang nằm trên đường ray xe lửa chờ được dỡ xuống. Chỉ có khoảng 100 máy bay Đức cất cánh và chạy thoát được về Novocherkash.[9]

Kurt Streit, một trong những lính Đức thoát chết chứng kiến trận đánh đã viết trong cuốn sách "Những người trở về từ địa ngục", xuất bản tại nước Đức:

“	Buổi sáng của ngày 24 tháng 12 năm 1942, bình minh tại chân trời phía đông mờ nhạt trong làn sương mù màu xám dày đặc. Đúng lúc đó, xe tăng Liên Xô đột ngột khai hoả vào doanh trại và sân bay. Những chiếc máy bay ngay lập tức bùng cháy như những ngọn đuốc. Lửa khói hoành khắp mọi nơi. Mảnh vỡ và đạn bay tứ tung. Một tài xế bỏ lại chiếc xe chở dầu giữa đường băng và điên cuồng hò hét: "Tăng Nga đến, nấp đi, trốn đi". Bất cứ thứ gì có thể sử dụng được để di chuyển, chạy trốn, bay trốn đều được đem dùng để di tản theo mọi hướng. Chẳng cần đến ai phải ra lệnh, các phi công đều cố sức chạy thoát khỏi địa ngục này về Novocherkash... Trên đường băng, một chiếc xe tăng đâm thẳng vào một chiếc Ju-52 làm bùng lên một cột lửa khói với tiếng nổ inh tai... Tiếng máy xe tăng gầm rú, bánh xích nghiến ken két trên đường băng, tiếng động cơ máy bay hòa lẫn với tiếng nổ, tiếng pháo và súng máy hòa vào nhau thành một thứ âm thanh hỗn tạp và quái đản. Tất cả những điều đó tạo ra một hình ảnh hoàn chỉnh cho địa ngục này.	”
— Kurt Streit, [8]

Tấn công nhà ga Tatsinskaya

Trong khi các lữ đoàn xe tăng phá hủy căn cứ không quân Đức tại sân bay Tatsinskaya, trung đoàn bộ binh cơ giới 24 tiếp cận sau đã vọt tiến đến đột kích vào nhà ga Tatsinskaya. Cũng như tại sân bay Tatsinskaya, các đội vệ binh mỏng yếu của quân Đức tại nhà ga này hoàn toàn bất ngờ trước sự xuất hiện đột ngột của lực lượng cơ giới Liên Xô. Sau 20 phút giao tranh, trung đoàn bộ binh cơ giới 24 đã chiếm được nhà ga, thu giữ và phá hủy nhiều kho hàng quân sự lớn, phá hủy nhiều đầu máy và toa xe lửa.[10] Hơn 100 khẩu pháo và hàng chục xe tăng trên một đoàn tàu đang chuẩn bị khởi hành đến ga Morozovsk gần mặt trận cũng bị công binh Liên Xô dùng mìn phá huỷ. Một đoàn tàu khác chở đầy linh kiện máy bay chưa lắp ráp cũng bị đánh chiếm. Lúc 8 giờ 30 phút ngày 24 tháng 12, khi số phận sân bay Tatsinskaya đã được định đoạt, tướng V. M. Badanov điều lữ đoàn xe tăng cận vệ 4 còn sung sức đến tiếp ứng cho trung đoàn cơ giới 24. Giao thông đường sắt trên tuyến Likhaya - Morozovsk của quân Đức bị cắt đứt.[11]

Tuy nhiên, sau khi làm chủ sân bay và nhà ga Tatsinskaya, Quân đoàn xe tăng 24 bị cắt đứt khỏi chủ lực tập đoàn quân cận vệ 3. Họ đang nằm sâu trong phòng tuyến của quân Đức và không còn nhận được sự tiếp ứng của các đơn vị khác. Sự việc được báo cáo lên Tư lệnh phương diện quân Tây Nam. N. F. Vatutin cho phép V. M. Badanov trong tình huống xấu nhất có thể bỏ Tatsinskaya. Từ Đại bản doanh Bộ Tổng tư lệnh tối cao, Phó Tổng tư lệnh G. K. Zhukov điện cho Tư lệnh phương diện quân Tây Nam N. F. Vatutin:

“	Hãy nhớ Badanov, không được quên Badanov, dù tình hình thế nào cũng phải giải vây cho Badanov	”
— Konstantinov, [* 5][11]

Thoát vây

Ngoài việc bị mất hai đầu mối giao thông đường sắt và hàng không trong cùng một ngày, đòn đột kích sâu của Quân đoàn xe tăng 24 (Liên Xô) đã gây sự lo lắng lớn cho Bộ tư lệnh Cụm tập đoàn quân Sông Đông (Đức) trước nguy cơ chính mình cũng bị bao vây đang hiển hiện trước mắt. Thống chế Erich von Manstein viết:

“	Cuối cùng, tôi buộc phải lệnh cho Sư đoàn xe tăng 11 của Quân đoàn xe tăng 48 quay về mà trong lòng nặng trĩu. Vì các lực lượng còn lại của Tập đoàn quân 3 Romania không đủ sức để phòng thủ tại Verkhni Chirskaya và cần phải khôi phục tại tình hình phòng tuyến ở sườn phía Tây đã bị xe tăng Liên Xô chọc thủng. Thay vào đó, Tập đoàn quân xe tăng 4 phải lập được một lá chắn thép trên hạ lưu sông Chir. Không có nó, không thể giữ được mặt trận.	”
— Erich von Manstein, [4]

Trong điều kiện các lực lượng dự bị đã được căng hết ra tuyến trước, ngày 25 tháng 12, thống chế Manstein buộc phải điều sư đoàn xe tăng 11 (chủ lực của Quân đoàn xe tăng 48) và sư đoàn xe tăng 6 (từ Cụm quân Hoth) cùng các sư đoàn bộ binh 306 và 336 kéo về Tatsinskaya - Apanaskino để đối phó với Quân đoàn xe tăng 24 (Liên Xô).[12] Sáng 26 tháng 12, các sư đoàn bộ binh 306 và 336 (Đức) đã bịt được cửa mở tại Skotsyrskaya, cắt rời quân đoàn xe tăng 24 khỏi chủ lực Phương diện quân Tây Nam lúc này đã tiến đến phía Nam Ilinka. Sư đoàn xe tăng 11 chiếm lại được Tatsinskaya, còn sư đoàn xe tăng 6 thọc xuống Apanaskino để "săn lùng" Quân đoàn xe tăng 24. Ba đoàn xe lửa bọc thép PZ 10a, 10b và 28 cũng được huy động vào cuộc truy tìm. Tại hướng Bắc, một cụm quân cơ động lâm thời cũng được thiết lập với mục đích tìm diệt đoàn xe tăng Liên Xô.[13] Tuy nhiên, đến chiều ngày 27 tháng 12, quân đoàn này đã cơ động đến Mikhailovka trên tả ngạn sông Bytritsa, cách Tatsinskaya 25 km về phía Tây Bắc và dùng công binh chuẩn bị phương tiện vượt sông.

Bộ Tổng Tư lệnh tối cao lập tức yêu cầu Bộ chỉ huy Phương diện quân Tây Nam phải bằng mọi cách nhanh chóng giải cứu cho Quân đoàn xe tăng 24. Lực lượng phù hợp nhất cho nhiệm vụ này là Quân đoàn xe tăng số 25. Nhưng sau hơn 10 ngày chiến đấu liên tục, quân đoàn này chỉ còn 25 xe tăng còn sử dụng được. Một lực lượng khác đã được huy động để hỗ trợ là Quân đoàn cơ giới cận vệ 1 cũng đang chịu nhiều thiệt hại nặng. Hai quân đoàn này được tăng cường bộ binh yểm hộ xe tăng. Tuy nhiên, những nỗ lực đột phá đến Tatsinskaya của hai quân đoàn này đều bị các sư đoàn bộ binh 306, 336 và sư đoàn xe tăng 11 (Đức) chặn đứng. Không còn cách nào khác, ngày 28 tháng 12 năm 1942, V. M. Badanov được phép mở cuộc đột kích phá vây thoát ra ngoài. Họ đã vượt sông Bystritsa thành công và về đến Ilinka ngày 29 tháng 12 dù phải tự phá hủy phần lớn phương tiện cơ giới.[12]